Placówka opiekuńczo - wychowawcza
Placówka opiekuńczo - wychowawcza jako instytucja pieczy zastępczej
Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, której celem jest umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenia trudnych sytuacji życiowych, których nie są oni w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Jest ona organizowana przez organy administracji rządowej i samorządowej, które w tym zakresie współpracują z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi. Jednym z zadań realizowanych w ramach pomocy społecznej jest organizacja opieki nad dzieckiem i rodziną. Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej określa zasady i formy wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo – wychowawczych, a w przypadkach niemożności sprawowania opieki i wychowania przez rodziców - zasady i formy sprawowania pieczy zastępczej (rodzinnej lub instytucjonalnej). Jedną z form instytucjonalnej pieczy zastępczej jest placówka opiekuńczo – wychowawcza.
Standaryzacja usług w placówce opiekuńczo – wychowawczej
Standardy są to „uzgodnione i uznane za obowiązujące, najczęściej utrwalone w postaci dokumentu lub zestawu dokumentów stwierdzenia, w których szczegółowo opisano, czym jest i czym powinien się charakteryzować obiekt standardu. Dokumenty zawierające standardy nie muszą operować nazwą „standard”. Mogą określać normy, wymogi, warunki, reguły czy zasady dotyczące standaryzowanego obiektu.” Innymi słowy określanie standardu to stawianie wymogów ludziom i ich działaniom oraz narzędziom i produktom tych działań. Standardy ogólnopolskie, obowiązujące na terenie całego kraju, są zawarte w aktach normatywnych i dokumentach publicznych, standardy lokalne zawarte są natomiast w aktach prawnych o charakterze regionalnym lub lokalnym, w lokalnych dokumentach publicznych typu strategie, programy, plany, a także w aktach wewnętrznych instytucji pomocy społecznej.
Standardy w polskim systemie opieki nad dzieckiem określają wymogi legislacyjno – pedagogiczne, które odpowiadają normom w opiece nad dzieckiem w większości krajów europejskich w zakresie:
- standardów organizacyjnych w placówkach opiekuńczo – wychowawczych (formalne kryteria związane z organizacją opieki nad dzieckiem),
- standardów pedagogiczno – diagnostycznych (ogólne ramy rozpoznawania sytuacji dziecka w placówce i poza nią, sporządzanie planu pomocy dziecku),
- standardów opiekuńczo – wychowawczych (zabezpieczenia potrzeb rozwoju intelektualnego, zapewnienie możliwości wyrównywania szans i dostępu do nauki),
- standardów opiekuńczo – socjalnych i bytowych (zabezpieczenie podstawowych potrzeb egzystencjalnych i rozwojowych dziecka, a także warunków materialno – bytowych, jak najbardziej zbliżonych do standardów życia dziecka w przeciętnej rodzinie).
Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej w następujący sposób określa standardy opieki i wychowania w placówce opiekuńczo – wychowawczej:
1. zapewnia dziecku całodobową opiekę i wychowanie oraz zaspokaja jego niezbędne potrzeby, w szczególności emocjonalne, rozwojowe, zdrowotne, bytowe, społeczne i religijne,
2. realizuje przygotowany we współpracy z asystentem rodziny plan pomocy dziecku,
3. umożliwia kontakt dziecka z rodzicami i innymi osobami bliskimi, chyba że sąd postanowi inaczej,
4. podejmuje działania w celu powrotu dziecka do rodziny,
5. zapewnia dziecku dostęp do kształcenia dostosowanego do jego wieku i możliwości rozwojowych,
6. obejmuje dziecko działaniami terapeutycznymi,
7. zapewnia korzystanie z przysługujących świadczeń zdrowotnych.
Do placówki opiekuńczo-wychowawczej na pobyt całodobowy dziecko może trafić dopiero po wyczerpaniu możliwości udzielenia pomocy w rodzinie naturalnej lub umieszczenia w rodzinie zastępczej. Wyżej wymieniona ustawa zapewnia możliwość przyjmowania do placówki opiekuńczo – wychowawczej przez całą dobę dzieci powyżej 10 roku życia, wymagających szczególnej opieki lub mających trudności w przystosowaniu się do życia w rodzinie, a w wyjątkowych przypadkach - szczególnie gdy przemawia za tym stan zdrowia dziecka lub dotyczy to rodzeństwa – także dzieci młodszych.
Szczegółowe regulacje w zakresie standardów usług świadczonych w placówce opiekuńczo wychowawczej określa rozporządzenie w sprawie instytucjonalnej pieczy zastępczej, gwarantując dziecku umieszczonemu w placówce opiekuńczo – wychowawczej: wyżywienie dostosowane do jego potrzeb rozwojowych, kulturowych, religijnych oraz stanu zdrowia; dostęp do opieki zdrowotnej; zaopatrzenie w produkty lecznicze; zaopatrzenie w środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne; dostęp do zajęć wychowawczych, kompensacyjnych, a także terapeutycznych i rewalidacyjnych; wyposażenie w: odzież, obuwie, bieliznę i inne przedmioty osobistego użytku, stosownie do wieku i indywidualnych potrzeb, zabawki odpowiednie do wieku rozwojowego, środki higieny osobistej; zaopatrzenie w podręczniki, pomoce i przybory szkolne; kwotę pieniężną do własnego dysponowania przez dzieci od 5 roku życia, dostęp przez całą dobę do podstawowych produktów żywnościowych oraz napojów; dostęp do nauki (w szkołach poza placówką opiekuńczo - wychowawczą lub w systemie nauczania indywidualnego); pomoc w nauce, w szczególności przy odrabianiu zadań domowych oraz udział w zajęciach wyrównawczych; uczestnictwo w zajęciach pozalekcyjnych i rekreacyjno - sportowych; opłatę za pobyt w bursie lub internacie, jeżeli dziecko uczy się poza miejscowością, w której znajduje się placówka opiekuńczo - wychowawcza; pokrycie kosztów przejazdu do i z miejsca uzasadnionego pobytu poza placówką opiekuńczo – wychowawczą. Ponadto placówka ma obowiązek zapewnić dzieciom odpowiednie warunki mieszkalne, a więc: pokoje mieszkalne nie większe niż 5-osobowe, właściwie oświetlone, o powierzchni zapewniającej przechowywanie rzeczy osobistych i swobodne korzystanie z wyposażenia; łazienki z miejscem do prania i suszenia rzeczy osobistych i toalety, w ilości umożliwiającej korzystanie z nich w sposób zapewniający intymność i zgodność z zasadami higieny; miejsce do nauki; miejsce do przygotowywania posiłków, zapewniające odpowiednie warunki do przechowywania i obróbki żywności; wspólną przestrzeń mieszkalną, w której można spożywać posiłki, stanowiącą miejsce spotkań i wypoczynku.
Rozporządzenie ściśle dostosowało również liczbę dzieci pozostających pod opieką jednej osoby pracującej z dziećmi do ich potrzeb oraz rodzaju zajęć. Zgodnie z powyższym pod opieką jednego wychowawcy w czasie zajęć opiekuńczo – wychowawczych może przebywać nie więcej niż 14 dzieci, natomiast w czasie zajęć prowadzonych przez pedagoga, psychologa lub terapeutę – nie więcej niż 6 dzieci. Wychowawca może kierować procesem wychowawczym maksymalnie 5 dzieci.
Rozporządzenie ujednoliciło również prowadzoną w placówkach opiekuńczo – wychowawczych dokumentację dotyczącą dziecka, zarówno dotyczącą diagnozy psychofizycznej[, jak i pracy z dzieckiem
Standardy w polskim systemie opieki nad dzieckiem określają wymogi legislacyjno – pedagogiczne, które odpowiadają normom w opiece nad dzieckiem w większości krajów europejskich w zakresie:
- standardów organizacyjnych w placówkach opiekuńczo – wychowawczych (formalne kryteria związane z organizacją opieki nad dzieckiem),
- standardów pedagogiczno – diagnostycznych (ogólne ramy rozpoznawania sytuacji dziecka w placówce i poza nią, sporządzanie planu pomocy dziecku),
- standardów opiekuńczo – wychowawczych (zabezpieczenia potrzeb rozwoju intelektualnego, zapewnienie możliwości wyrównywania szans i dostępu do nauki),
- standardów opiekuńczo – socjalnych i bytowych (zabezpieczenie podstawowych potrzeb egzystencjalnych i rozwojowych dziecka, a także warunków materialno – bytowych, jak najbardziej zbliżonych do standardów życia dziecka w przeciętnej rodzinie).
Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej w następujący sposób określa standardy opieki i wychowania w placówce opiekuńczo – wychowawczej:
1. zapewnia dziecku całodobową opiekę i wychowanie oraz zaspokaja jego niezbędne potrzeby, w szczególności emocjonalne, rozwojowe, zdrowotne, bytowe, społeczne i religijne,
2. realizuje przygotowany we współpracy z asystentem rodziny plan pomocy dziecku,
3. umożliwia kontakt dziecka z rodzicami i innymi osobami bliskimi, chyba że sąd postanowi inaczej,
4. podejmuje działania w celu powrotu dziecka do rodziny,
5. zapewnia dziecku dostęp do kształcenia dostosowanego do jego wieku i możliwości rozwojowych,
6. obejmuje dziecko działaniami terapeutycznymi,
7. zapewnia korzystanie z przysługujących świadczeń zdrowotnych.
Do placówki opiekuńczo-wychowawczej na pobyt całodobowy dziecko może trafić dopiero po wyczerpaniu możliwości udzielenia pomocy w rodzinie naturalnej lub umieszczenia w rodzinie zastępczej. Wyżej wymieniona ustawa zapewnia możliwość przyjmowania do placówki opiekuńczo – wychowawczej przez całą dobę dzieci powyżej 10 roku życia, wymagających szczególnej opieki lub mających trudności w przystosowaniu się do życia w rodzinie, a w wyjątkowych przypadkach - szczególnie gdy przemawia za tym stan zdrowia dziecka lub dotyczy to rodzeństwa – także dzieci młodszych.
Szczegółowe regulacje w zakresie standardów usług świadczonych w placówce opiekuńczo wychowawczej określa rozporządzenie w sprawie instytucjonalnej pieczy zastępczej, gwarantując dziecku umieszczonemu w placówce opiekuńczo – wychowawczej: wyżywienie dostosowane do jego potrzeb rozwojowych, kulturowych, religijnych oraz stanu zdrowia; dostęp do opieki zdrowotnej; zaopatrzenie w produkty lecznicze; zaopatrzenie w środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne; dostęp do zajęć wychowawczych, kompensacyjnych, a także terapeutycznych i rewalidacyjnych; wyposażenie w: odzież, obuwie, bieliznę i inne przedmioty osobistego użytku, stosownie do wieku i indywidualnych potrzeb, zabawki odpowiednie do wieku rozwojowego, środki higieny osobistej; zaopatrzenie w podręczniki, pomoce i przybory szkolne; kwotę pieniężną do własnego dysponowania przez dzieci od 5 roku życia, dostęp przez całą dobę do podstawowych produktów żywnościowych oraz napojów; dostęp do nauki (w szkołach poza placówką opiekuńczo - wychowawczą lub w systemie nauczania indywidualnego); pomoc w nauce, w szczególności przy odrabianiu zadań domowych oraz udział w zajęciach wyrównawczych; uczestnictwo w zajęciach pozalekcyjnych i rekreacyjno - sportowych; opłatę za pobyt w bursie lub internacie, jeżeli dziecko uczy się poza miejscowością, w której znajduje się placówka opiekuńczo - wychowawcza; pokrycie kosztów przejazdu do i z miejsca uzasadnionego pobytu poza placówką opiekuńczo – wychowawczą. Ponadto placówka ma obowiązek zapewnić dzieciom odpowiednie warunki mieszkalne, a więc: pokoje mieszkalne nie większe niż 5-osobowe, właściwie oświetlone, o powierzchni zapewniającej przechowywanie rzeczy osobistych i swobodne korzystanie z wyposażenia; łazienki z miejscem do prania i suszenia rzeczy osobistych i toalety, w ilości umożliwiającej korzystanie z nich w sposób zapewniający intymność i zgodność z zasadami higieny; miejsce do nauki; miejsce do przygotowywania posiłków, zapewniające odpowiednie warunki do przechowywania i obróbki żywności; wspólną przestrzeń mieszkalną, w której można spożywać posiłki, stanowiącą miejsce spotkań i wypoczynku.
Rozporządzenie ściśle dostosowało również liczbę dzieci pozostających pod opieką jednej osoby pracującej z dziećmi do ich potrzeb oraz rodzaju zajęć. Zgodnie z powyższym pod opieką jednego wychowawcy w czasie zajęć opiekuńczo – wychowawczych może przebywać nie więcej niż 14 dzieci, natomiast w czasie zajęć prowadzonych przez pedagoga, psychologa lub terapeutę – nie więcej niż 6 dzieci. Wychowawca może kierować procesem wychowawczym maksymalnie 5 dzieci.
Rozporządzenie ujednoliciło również prowadzoną w placówkach opiekuńczo – wychowawczych dokumentację dotyczącą dziecka, zarówno dotyczącą diagnozy psychofizycznej[, jak i pracy z dzieckiem
Ponadto ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej określa kwalifikacje kadry bezpośrednio pracującej z dzieckiem – wychowawcy, pedagoga, psychologa, terapeuty, opiekuna dziecięcego i pracownika socjalnego, określając jej wykształcenie (głównie jako wyższe kierunkowe).[1]
[1]. "MONOGRAFIA CHEŁMSKIEGO CENTRUM POMOCY DZIECKU I RODZINIE", autor Małgorzata Wójcik, Praca dyplomowa wykonana pod kierunkiem dr Lucyny Adamowskiej